Category Archives: อำเภอสวรรคโลก

อำเภอสวรรคโลก

อำเภอสวรรคโลก เป็น 1 ใน 9 อำเภอของจังหวัดสุโขทัย ในอดีตเคยเป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัดสวรรคโลก ก่อนที่จะย้ายไปตั้งในท้องที่อำเภอสุโขทัยธานี และเปลี่ยนชื่อเป็นจังหวัดสุโขทัยในปัจจุบัน โดยชื่อ “สวรรคโลก” มีความหมายว่า “เมืองสวรรค์”

เมืองสวรรคโลก เดิมตั้งอยู่บริเวณพื้นที่ส่วนโค้งเว้าของแม่น้ำยมล้อมรอบ เดิมเรียกว่า เมืองเชลียง หรือ เมืองเฉลียง (ภาษาขอมโบราณ แปลว่ายื่นเข้าไปในแม่น้ำ ) อยู่ใกล้ๆ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร (วัดพระปรางค์) ต่อมาเกิดปัญหาน้ำเซาะตลิ่งพังทลายลงเรื่อยๆ จึงย้ายเมืองขึ้นไปที่ อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยในปัจจุบัน ตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยยังเป็นราชธานี มีฐานะเป็นเมืองลูกหลวงในนาม “เมืองศรีสัชนาลัย” ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยาประมาณ พ.ศ. 1994 พระเจ้าติโลกราชแห่งอาณาจักรล้านนา ได้ยกทัพมายึดเมืองศรีสัชนาลัย และได้เปลี่ยนชื่อเมืองเป็น “เมืองเชียงชื่น” ต่อมา พ.ศ. 2017 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงตีเมืองเชียงชื่นคืนได้สำเร็จ และได้ทรงเปลี่ยนชื่อเมืองเป็น “เมืองสวรรคโลก” นับแต่นั้นมา

ในสมัยกรุงธนบุรีถึงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เมืองสวรรคโลกเคยถูกพม่าเข้าตีบ่อยครั้ง เจ้าเมืองสวรรคโลกจึงตัดสินใจย้ายที่ตั้งเมืองมาตั้งอยู่ที่บ้านท่าชัย (ในเขตตำบลศรีสัชนาลัยในปัจจุบัน) ต่อมาราว พ.ศ. 2379 รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 เมืองสวรรคโลกมีปลัดปกครองนามว่า “นาค” ได้นำงาช้างเนียมไปถวายพระเจ้าอยู่หัวจนเกิดความดีความชอบขึ้น จึงได้รับการแต่งตั้งเป็น “พระยาสวรรคโลก” มีบรรดาศักดิ์เป็น พระยาวิชิตภักดี ซึ่งก็คือต้นตระกูลวิชิตนาคในปัจจุบัน ได้ใช้บ้านพักหรือจวนที่บ้านวังไม้ขอนเป็นที่ว่าการเมืองสวรรคโลก ดังนั้นเมืองสวรรคโลกจึงย้ายมาจากบ้านท่าชัย มาตั้งรกรากที่เมืองสวรรคโลกใหม่ (สวรรคโลกปัจจุบัน) นับแต่นั้นมา

พ.ศ. 2437 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยกเลิกระบบกินเมืองและระบบหัวเมืองแบบเก่า และใช้ระบบมณฑลเทศาภิบาลแทน โดยจัดการปกครองส่วนภูมิภาคเป็นมณฑล เมือง อำเภอ หมู่บ้าน ทำให้พื้นที่บริเวณสวรรคโลกได้รับการจัดตั้งเป็น “เมืองสวรรคโลก” ภายใต้การจัดการบริหารราชการแผ่นดินส่วนภูมิภาคของ มณฑลพิษณุโลก

หลัง พ.ศ. 2459 คำว่า “จังหวัด” ได้กลายเป็นคำที่เรียกหน่วยการปกครองระดับต่ำกว่ามณฑลแทนคำว่า “เมือง” เพื่อแยกความกำกวมจากคำว่าเมืองที่ใช้เรียกที่ตั้งศูนย์กลางการปกครองของจังหวัด (อำเภอเมือง) ทำให้เมืองสวรรคโลกได้เปลี่ยนชื่อเรียกเป็น “จังหวัดสวรรคโลก”

วันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมือง จังหวัดสวรรคโลก เป็น อำเภอวังไม้ขอน^[1]

วันที่ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2474 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการ ยุบรวมบางมณฑลและบางจังหวัด โดยจังหวัดสุโขทัย ถูกยุบเลิก และโอนอำเภอสุโขทัยธานี อำเภอบ้านไกร อำเภอคลองตาล กิ่งอำเภอลานหอย กิ่งอำเภอโตนด มาขึ้นการปกครองกับจังหวัดสวรรคโลก ทำให้จังหวัดสวรรคโลกมีเขตปกครองทั้งหมด 5 อำเภอ 2 กิ่งอำเภอ ได้แก่^[2]

• อำเภอวังไม้ขอน (อำเภอสวรรคโลก)
• อำเภอสุโขทัยธานี
• อำเภอหาดเสี้ยว (อำเภอศรีสัชนาลัย)
• อำเภอบ้านไกร (อำเภอกงไกรลาศ)
• อำเภอคลองตาล (อำเภอศรีสำโรง)
• กิ่งอำเภอลานหอย (อำเภอบ้านด่านลานหอย)
• กิ่งอำเภอโตนด (อำเภอคีรีมาศ)

วันที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2479 จัดตั้งเทศบาลเมืองสวรรคโลก ในท้องที่บางส่วนของตำบลเมืองสวรรคโลก^[3]

วันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2479 ตั้งตำบลทุ่งเสลี่ยม แยกออกจากตำบลนาทุ่ง^[4]

วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดสวรรคโลก กับจังหวัดอุตรดิตถ์ โดยโอนพื้นที่หมู่ 1 ตำบลนครเดิฐ อำเภอวังไม้ขอน จังหวัดสวรรคโลก ไปขึ้นกับตำบลวังแดง อำเภอตรอน จังหวัดอุตรดิตถ์^[5]

วันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอวังไม้ขอน จังหวัดสวรรคโลก เป็น อำเภอเมืองสวรรคโลก^[6]

วันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2482 เปลี่ยนแปลงชื่อจังหวัดสวรรคโลก เป็นจังหวัดสุโขทัย และเปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมืองสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย เป็น อำเภอสวรรคโลก^[7]

วันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2484 ตั้งตำบลกลางดง แยกออกจากตำบลทุ่งเสลี่ยม^[8]

วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2490 ตั้งตำบลนาทุ่งและตำบลวังพิณพาทย์ แยกออกจากตำบลวังไม้ขอน ตั้งตำบลท่าทองและตำบลคลองกระจง แยกออกจากตำบลเมืองบางยม ตั้งตำบลกลางดง แยกออกจากตำบลทุ่งเสลี่ยม^[9]

วันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลคลองมะพลับ ในท้องที่บางส่วนของตำบลนครเดิฐ^[10]

วันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2500 แยกพื้นที่ตำบลทุ่งเสลี่ยม ตำบลกลางดง จากอำเภอสวรรคโลก ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอทุ่งเสลี่ยม^[11] และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอสวรรคโลก

วันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2500 ตั้งตำบลศรีนครแยกออกจากตำบลนครเดิฐ ตั้งตำบลไทยชนะศึก แยกออกจากตำบลเมืองบางขลังและตำบลทุ่งเสลี่ยม^[12]

วันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2502 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอทุ่งเสลี่ยม อำเภอสวรรคโลก เป็น อำเภอทุ่งเสลี่ยม^[13]

วันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2504 เปลี่ยนแปลงชื่อสุขาภิบาลคลองมะพลับ อำเภอสวรรคโลก เป็นสุขาภิบาลศรีนคร^[14]

วันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2513 จัดตั้งนิคมสหกรณ์ ในท้องที่อำเภอสวรรคโลก^[15]

วันที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2514 ตั้งตำบลคลองยางแยกออกจากตำบลในเมือง^[16]

วันที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2519 แยกพื้นที่ตำบลศรีนคร และตำบลนครเดิฐ จากอำเภอสวรรคโลก ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอศรีนคร^[17] และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอสวรรคโลก

วันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2521 ตั้งตำบลคลองมะพลับ แยกออกจากตำบลศรีนคร ตั้งตำบลน้ำขุม แยกออกจากตำบลนครเดิฐ ตั้งตำบลหนองกลับ แยกออกจากตำบลเมืองบางขลัง^[18]

วันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2523 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองสวรรคโลก ให้ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเมืองสวรรคโลกทั้งตำบล เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น^[19]

วันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2524 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอศรีนคร อำเภอสวรรคโลก เป็น อำเภอศรีนคร^[20]

วันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 ยุบสภาตำบลวังพิณพาทย์ รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลวังไม้ขอน^[21]

อำเภอสวรรคโลกตั้งอยู่บริเวณพื้นที่ตอนกลางของจังหวัดสุโขทัย ซึ่งมีลักษณะเป็นที่ราบ มีแม่น้ำยมไหลผ่านจากเหนือลงใต้ โดยผ่านพื้นที่ ตำบลป่ากุมเกาะ ตำบลในเมือง ตำบลเมืองสวรรคโลก ตำบลวังพิณพาทย์ ตำบลวังไม้ขอน ตำบลย่านยาว ตำบลคลองกระจง ตำบลเมืองปากยม และตำบลท่าทอง

อำเภอสวรรคโลกมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอต่าง ๆ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอศรีสัชนาลัย
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอศรีนคร และอำเภอพิชัย (จังหวัดอุตรดิตถ์)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพรหมพิราม (จังหวัดพิษณุโลก) และอำเภอศรีสำโรง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอทุ่งเสลี่ยม

ท้องที่อำเภอสวรรคโลกประกอบด้วย 14 ตำบล 117 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ		ตำบล		sub-district		จำนวนหมู่บ้าน		จำนวนประชากร[22]
1.		เมืองสวรรคโลก		(Mueang Sawankhalok)		ยกเลิกระบบหมู่		14,540
2.		ในเมือง		(Nai Mueang)		13 หมู่บ้าน		8,134
3.		คลองกระจง		(Khlong Krachong)		9 หมู่บ้าน		4,556
4.		วังพิณพาทย์		(Wang Phinphat)		4 หมู่บ้าน		836
5.		วังไม้ขอน		(Wang Mai Khon)		4 หมู่บ้าน		2,153
6.		ย่านยาว		(Yan Yao)		12 หมู่บ้าน		8,093
7.		นาทุ่ง		(Na Thung)		8 หมู่บ้าน		5,000
8.		คลองยาง		(Khlong Yao)		12 หมู่บ้าน		6,223
9.		เมืองบางยม		(Mueang Bang Yom)		5 หมู่บ้าน		2,507
10.		ท่าทอง		(Tha Thong)		7 หมู่บ้าน		3,383
11.		ปากน้ำ		(Pak Nam)		12 หมู่บ้าน		6,528
12.		ป่ากุมเกาะ		(Pa Kum Ko)		14 หมู่บ้าน		7,629
13.		เมืองบางขลัง		(Mueang Bang Khlang)		9 หมู่บ้าน		4,605
14.		หนองกลับ		(Nong Klap)		8 หมู่บ้าน		5,735

ท้องที่อำเภอสวรรคโลกประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 13 แห่ง ได้แก่

ลำดับที่	องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น	ปกครองตำบล	จำนวนประชากร
1	เทศบาลเมืองสวรรคโลก	เมืองสวรรคโลก	14,540
2	เทศบาลตำบลในเมือง	ในเมือง	8,134
3	เทศบาลตำบลป่ากุมเกาะ	ป่ากุมเกาะ	7,629
4	เทศบาลตำบลคลองยาง	คลองยาง	6,223
5	เทศบาลตำบลเมืองบางขลัง	เมืองบางขลัง	4,605
6	องค์การบริหารส่วนตำบลคลองกระจง	คลองกระจง	4,556
7	องค์การบริหารส่วนตำบลวังไม้ขอน	วังไม้ขอน,วังพิณพาทย์	2,989
8	องค์การบริหารส่วนตำบลย่านยาว	ย่านยาว	8,093
9	องค์การบริหารส่วนตำบลนาทุ่ง	นาทุ่ง	5,000
10	องค์การบริหารส่วนตำบลเมืองบางยม	เมืองบางยม	2,507
11	องค์การบริหารส่วนตำบลท่าทอง	ท่าทอง	3,383
12	องค์การบริหารส่วนตำบลปากน้ำ	ปากน้ำ	6,528
13	องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกลับ	หนองกลับ	5,735