Category Archives: อำเภอเขาฉกรรจ์

อำเภอเขาฉกรรจ์

อำเภอเขาฉกรรจ์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดสระแก้ว เป็นที่ตั้งของเขาฉกรรจ์ เป็นจุดที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช สมัยที่ทรงเป็นพระยาวชิรปราการ ได้ทรงรวบรวมคนไทยจากชุมนุมต่างๆ เพื่อกอบกู้เอกราชตอนเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ได้ทรงกระทำพิธี ฉอ-กัณฑ์ และกอบกู้เอกราชสำเร็จ และเคยเป็นตำบลที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดปราจีนบุรี ภายหลังได้แยกพื้นที่การปกครองออกเป็นอำเภอวังน้ำเย็น^[1][2]ทั้งหมด อำเภอวังสมบูรณ์^[1]ทั้งหมด

อำเภอเขาฉกรรจ์มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองสระแก้ว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอวัฒนานครและอำเภอคลองหาด
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอวังน้ำเย็น และอำเภอท่าตะเกียบ (จังหวัดฉะเชิงเทรา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสนามชัยเขต (จังหวัดฉะเชิงเทรา) และอำเภอกบินทร์บุรี (จังหวัดปราจีนบุรี)

เดิมอำเภอเขาฉกกรรจ์เป็นส่วนหนึ่งของตำบลเขาฉกรรจ์ อำเภอสระแก้ว จังหวัดปราจีนบุรี เนื่องจากพื้นที่ตำบลเขาฉกรรจ์มีพื้นที่กว่า 1,082.8 ตารางกิโลเมตร ในวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2519 จึงได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลเขาฉกรรจ์ ได้แก่ พื้นที่หมู่ 8–9, 16–17 (ในขณะนั้น) ตั้งเป็นตำบลวังน้ำเย็น พื้นที่หมู่ 12, 18–19 (ในขณะนั้น) ตั้งเป็นตำบลวังสมบูรณ์ กับพื้นที่หมู่ 5, 13–14 (ในขณะนั้น) ตั้งเป็นตำบลตาหลังใน^[1] และย้าย 3 ตำบลที่แยกขึ้นการปกครองกับกิ่งอำเภอวังน้ำเย็นในเดือนพฤศจิกายน ปีเดียวกัน^[2][3]

ในเดือนสิงหาคม ปี พ.ศ. 2526 ได้ตั้งตำบลหนองหว้า โดยแยกพื้นที่หมู่ 4, 7–8, 10–11, 13–14 (ในขณะนั้น) ของตำบลเขาฉกรรจ์^[4] และแยกพื้นที่หมู่ 1, 4, 7–8, 10, 17–19 (ในขณะนั้น) ตั้งเป็นตำบลพระเพลิง ในปี พ.ศ. 2527^[5] ในปี พ.ศ. 2536 ทางราชการยังเห็นว่าตำบลเขาฉกรรจ์มีพื้นที่กว้างใหญ่ จึงแยกพื้นที่หมู่ 1–2, 4–5, 13–15, 17–18 (ในขณะนั้น) รวม 9 หมู่บ้านตั้งขึ้นเป็นตำบลเขาสามสิบ^[6] ตำบลเขาฉกรรจ์จึงเหลือพื้นที่การปกครอง 9 หมู่บ้าน

ต่อมาจังหวัดปราจีนบุรีได้แยกพื้นที่อำเภอสระแก้วที่เป็นสระน้ำโบราณอยู่ 2 สระ ได้แก่ “สระแก้ว” และ “สระขวัญ” ซึ่งตามประวัติของจังหวัดสระแก้ว สระน้ำทั้งสองนี้ถือว่ามีความสำคัญมาตั้งแต่ในอดีต เนื่องจากได้นำน้ำจากสระไปใช้ในพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา โดยถือว่าเป็นน้ำบริสุทธิ์และศักดิ์สิทธิ์ สระน้ำทั้งสองสระนี้เรียกกันติดปากว่า สระแก้ว-สระขวัญ เนื่องจากรัฐบาลมีนโยบายในการกระจายอํานาจมายังส่วนภูมิภาค เพื่อประโยชน์ในด้านการปกครอง การให้บริการของรัฐ การอํานวยความสะดวกแก่ประชาชน การส่งเสริมให้ท้องที่เจริญยิ่งขึ้น ตลอดจนเพื่อความมั่นคงของชาติ ประกอบกับจังหวัดปราจีนบุรีมีอาณาเขตกว้างขวางและมีพลเมืองมาก จึงเห็นสมควรแยกอําเภอต่าง ๆ บางอําเภอ ตั้งขึ้นเป็นจังหวัด จึงแยกอำเภอสระแก้ว อำเภอวัฒนานคร อำเภออรัญประเทศ อำเภอตาพระยา อำเภอคลองหาด อำเภอวังน้ำเย็น ตั้งเป็น จังหวัดสระแก้ว^[7] เขาฉกรรจ์จึงมีฐานะเป็นตำบลในจังหวัดสระแก้ว

ในปี พ.ศ. 2537 ราษฎรในพื้นที่ยื่นเรื่องราวต่อราชการ ให้ตั้งกิ่งอำเภอที่ตำบลเขาฉกรรจ์ โดยกระทรวงมหาดไทยได้พิจารณาเห็นว่าราษฎรทั้ง 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลเขาฉกรรจ์ ตำบลหนองหว้า ตำบลพระเพลิง และตำบลเขาสามสิบ เป็นตำบลที่อยู่ไกลท้องที่ทุรกันดาร ห่างไกลจากตัวอำเภอ จึงแนะนำประชุมชี้แจงร่วมกับทางอำเภอเมืองสระแก้ว รายงานต่อกระทรวงมหาดไทย และเมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2537 จึงตั้งกิ่งอำเภอเขาฉกรรจ์^[8] ที่มาของชื่ออำเภอมาจากเขาฉกรรจ์ เป็นจุดที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ทรงรวบรวมคนไทยจากชุมนุมต่างๆ เพื่อกอบกู้เอกราชตอนเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ได้ทรงกระทำพิธี ฉอ-กัณฑ์ และกอบกู้เอกราชสำเร็จ และปี พ.ศ. 2540 หลังจากตั้งเป็นกิ่งอำเภอเพียง 2 ปี ก็ได้ยกฐานะเป็นอำเภอเขาฉกรรจ์^[9] เนื่องจากพื้นที่มีความเจริญเป็นอย่างมาก

อำเภอเขาฉกรรจ์แบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 4 ตำบล 71 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[10]
1.	เขาฉกรรจ์	Khao Chakan	11	8,903
2.	หนองหว้า	Nong Wa	28	22,484
3.	พระเพลิง	Phra Phloeng	19	16,154
4.	เขาสามสิบ	Khao Sam Sip	13	8,402

ท้องที่อำเภอเขาฉกรรจ์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลเขาฉกรรจ์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลเขาฉกรรจ์
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาฉกรรจ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาฉกรรจ์ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลเขาฉกรรจ์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองหว้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองหว้าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพระเพลิง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระเพลิงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาสามสิบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาสามสิบทั้งตำบล